Yeganə Əskərova

Açar sözlər: yeniyetmə, şəxsiyyət, ailə tərbiyəsi, ünsiyyət, özünüdərketmə, münasibət, davranış, motivasiya

Yeganə Baxış qızı Əskərova

YENİYETMƏ YAŞLI UŞAQLARIN “MƏN” KONSEPSİYASININ PSİXOLOJİ MAHİYYƏTİ

Xülasə. ―Mən‖ obrazının əsasını insanın özü haqqında bilikləri təşkil edir. Lakin bu biliklər insan üçün heç də adi xarakter daşımır. Onlar insanın özünə münasibətini ifadə edir. Mən – obrazın psixoloji baxımdan əhəmiyyəti də məhz bundan ibarətdir. Mən – obraz mürəkkəb hadisədir. Mən – obrazının formalaşması dia- lektik prosesdir. O, müxtəlif amillərlə şərtlənir. İnsanda özü haqqında təsəvvürlərinin formalaşmasında hərəkət və görmə duyğulan mühüm rol oynayır. Lakin ―Mən – obraz‖ın formalaşmasının əsas mənbəyini başqa adamlar – yaşlılar, həmyaşıd oğlan və qızlar təşkil edirlər. İnsan başqa adamlar vasitəsilə kişilik, qadınlıq, mənəvi gözəllik və s. haqqındakı etalon və stereotiplərə yiyələnir, başqa adamları qiymətləndirməyi öyrənir. Uşağın motivasiya-tələbat sahəsinin inkişafı onu əhatəedən adamlarla ünsiyyətin özünün xüsusiy- yətləri ilə fərqlənir. Əgər uşağın yaşlılarla ünsiyyəti emosional baxımdan fəsadlıdırsa, sevinc bəxş etmirsə, qǝm-kədər gətirirsə, uşaqda yeni motivlər əmələ gəlmir, şəxsiyyətin düzgün tərbiyəsi mümkün olmur. Uşaq şəxsiyyətinin formalaşmasında, valideyn-uşaq münasibətlərinin qurulmasında nəsillərin təcrübəsindən, xalqın hikmət dünyasından istifadə etməyin əhəmiyyəti və faydası şəksizdir.