Firədun Nadir oğlu İbrahimov, Sevinc İlqar qızı Kərimova
TƏHSİLALANMƏRKƏZLİ TƏLİM SİSTEMİNİN FƏLSƏFİ-METODOLOJİ ƏSASLARI
Xülasə. Məqalədə müxtəlif elmi mənbələrdə
“təlim” anlayışı ilə bağlı şərhlərdə fikir müxtəlifliyinə diqqət yönəldilir.
Vurğulanır ki, mükəmməl təlim sisteminin nəzəri və praktik əsaslarının işlənilməsi
didaktikanın mərkəzi problemidir, daha səmərəli nəticələri hədəfləyən
didaktik sistemlərin axtarışı zəruri və davamlı prosesdir. İddia olunur ki, təhsilin
həyata keçirilməsinin mühüm yollarından biri olaraq dərk edilən “mükəmməl təlim
prosesi”nin təhsialanmərkəzli (bu, onun emercent əlaməti kimi qəbul
olunur!) və təhsilalanlarda IV sənaye inqilabının çağırışlarına
uyğun bacarıqların formalaşmasını şərtləndirən sistem kimi interpretasiya
edilməlidir. Vurğulanır ki, təlim prosesinin idarə olunması üçün elmin və
praktikanın nailiyyətləri ilə ayaqlaşan elmi fəlsəfənin nəzəri-metodoloji əhəmiyyəti
olduqca böyükdür və bu prosesdə şagirdlərin idrak fəaliyyətinin idarə
olunması, əqli qabiliyyətlərinin inkişafı yalnız o şərtlə mümkündür ki, təfəkkür
prosesinin qanunauyğunluqları, elmi idrakın forma və metodlarının xüsusiyyətləri
və dialektik əlaqələri daim nəzərə alınsın.
Bu işdə təlim prosesinin idarə
olunmasına öz-özlüyündə idrak məsələsi kimi baxmağın məntiqiliyi diqqətə
çatdırılır. Təlim prosesində səmərəli nəticələrin reallaşması üçün praktik
pedaqoqun idarəetmə fəaliyyətinin müəyyənləşdirilməsində gerçəkliyin dərk
olunması və dəyişdirilməsi metodları haqqında dialektika və idrak nəzəriyyəsinin
tərkibləri kimi ehtiva edilən komponentlərə istinad etməsinin məqsədəuyğunluğu
diqqət mərkəzinə çəkilir və bu “imkandaşıyıcı komponentlər”i özündə saxlayan
fikrin hərəkət forması həmin prosesin idarə olunmasının metodoloji əsası kimi
dəyərləndirilir.
Açar sözlər: təlim; dialektika; idrak nəzəriyyəsi; elmi tədqiqat metodları; elmi
idrak formaları; problem; idrak məsələsi; əqli fəaliyyətin növləri; dərrakəli və
zəkalı fəaliyyət; hissi intuisiya; intellektual intiusiya; ideya; prinsip; nəzəriyyə.
