Leyla Akif qızı Yadigarova

ALİ TƏHSİL MÜƏSSİSƏLƏRİNDƏ ELMİ TƏDQİQAT FƏALİYYƏTİNİN SƏMƏRƏLİ İDARƏEDİLMƏSİ

Xülasə. Qlobal dünyanın biliyə əsaslanan kontekstində ali təhsil müəssisələrində (ATM-lərdə) elmi-təd­qiqat fəaliyyəti yalnız akademik mükəmməlliyin inkişaf etdirilməsi baxımından deyil, həm də milli in­no­va­siya sistemlərinin dəstəklənməsi, əmək bazarının inkişafı və elmi araşdırmalara əsaslanan siyasi sə­nəd­lə­ri­nin formalaşdırılması baxımından mühüm rol oynayır. Bu məqalədə ATM-lərdə elmi-tədqiqat fəaliyyətinin idarə olunması və onunla bağlı idarəetmə mexanizmləri araşdırılır, artan qlobal rəqabət və mürəkkəblik fo­nun­da kontekstə uyğunlaşan idarəetmə çərçivələrinin zəruriliyi vurğulanır. Postsovet və beynəlxalq kon­tekst­lər üzrə aparılan müqayisəli təhlilə əsaslanan bu tədqiqat müxtəlif institusional, mədəni və siyasi mühitlərin elmi idarəetmə modellərinə təsirini öyrənir. Elmi fəaliyyətin idarəetmə elementlərini üç əsas mərhələyə ayır­maq üçün təhlil çərçivəsi kimi giriş-proses-nəticə (input-process-output, IPO) modeli tətbiq olunur: institu­sional dəyərlər (maliyyələşmə, infrastruktur və s.), idarəetmə prosesləri (keyfiyyətin təminatı, strateji koor­dinasiya) və nəticələr (elmi təsir, nəşrlər, əməkdaşlıq). Ədəbiyyat icmalı, siyasət sənədləri və seçilmiş nü­mu­nə­lərin müqayisəsinə əsaslanaraq bu tədqiqat universitetlərdə elmi məhsuldarlığı və idarəetmənin səmərəliliyini artırmaq üçün ümumiləşdirilmiş və uyğunlaşdırıla bilən çərçivə təklif edir. Nəticələr göstərir ki, uğurlu elmi idarəetmə institutların muxtariyyəti, liderlik, güclü tədqiqat mədəniyyəti, maraqlı tərəflərin koor­dinasiyası və keyfiyyətə nəzarət mexanizmlərindən asılıdır. Məqalədə, həmçinin, fənlərarası və insti­tu­sional tədqiqatların inteqrasiyası, innovasiya ekosistemlərinin təşviqi və təhsil-tədqiqat əlaqəsinin əhəmiyyəti vur­ğulanır. Ümumi problemlər və uğurlu təcrübələrə dair təqdim edilən baxışlar vasitəsilə bu məqalə ali təh­sil sistemlərində daha effektiv və dayanıqlı tədqiqat idarəçiliyi sistemlərinin qurulmasına töhfə verir.

Açar sözlər: Ali təhsil müəssisələri, elmi fəaliyyətin idarə edilməsi, tədqiqat məhsuldarlığı, siyasi sənədlər, universitetin elmi tədqiqat çərçivəsi