Yeganə Əskərova

Açar sözlər: yeniyetmə, şüur, şəxsiyyət, özünüdərketmə, özünüqiymətləndirmə, cəmiyyət, tərbiyə, ailə

Yeganə Baxış qızı Əskərova

YENİYETMƏ YAŞLI UŞAQLARDA MƏNLİK ŞÜURUNUN İNKİŞAFINDA

AİLƏNİN ROLU

Xülasə. Şüur insanın ətraf gerçəkliyə bələdləşməsinin subyektiv şərtidirsə, özünüdərketmə öz şəx­siy­yə­tinə, öz daxili aləminə bələdləşməsidir, başqa sözlə, ilk növbədə isə özü haqqında biliklərin, təəssüratların dər­kidir. Məhz özünüdərketmə sayəsində insan özünü təbiətdən və insanlardan ayrı, fərdi gerçəklik kimi dərk edir. Özünüdərketmənin əsas məzmunu bizim varlığımızda, öz “Mən” imizin təyin oblastında əks olun­muş­dur. Yeniyetməlik yaş dövründə özünüdərketmənin inkişaf dinamikası o qədər aydın nəzərə çarpır ki, onun yeniyetmə şəxsiyyətinin formalaşmasında rolunu qeyd etməmək mümkün deyil. Yenityetmənin mənlik şüurunun formalaşması onun öz davranışının mənəvi keyfiyyətlərini, xarakter və qabiliyyətlərini dərketməsi ilə başlayır. Yaş artdıqca yeniyetmə özünün şəxsiyyətini müstəqil təhlil etməyə və qiymətləndirməyə baş­la­yır. Yeniyetmə özünün şəxsiyyətinin müstəqilliyini qoruyub saxlamaqla refleksiya əsasında “mənlik şüu­ru­nu”, “mən obraz”, “real ve ideal mən”in əlaqəsini formalaşdırır və inkişaf etdirirlər.